Moishe Postone, 1942 - 2018

Ο Moishe Postone (κέντρο) μετά τον θάνατο του Μαρκούζε το 1979

Δημοσιεύω μεταφρασμένο ετεροχρονισμένα το αποχαιρετιστήριο σημείωμα του Norbert Trenkle για τον Moishe Postone που έφυγε από την ζωή τον περασμένο Μάρτιο. Επ' ευκαιρία λοιπόν και ενάντια στις προβλέψιμες και βαρετές νεκρολογίες για την επικαιρότητα των πενηντάχρονων του Μάη, το ιστολόγιο εστιάζει συνειδητά σε ό,τι παραμένει ζωντανή κίνηση ανατροπής της κοινωνίας της αλλοτρίωσης. 
Σύνδεσμος πρωτότυπου κειμένου: http://www.krisis.org/2018/moishe-postone-1942-2018/

Ό

ταν εμείς, ένας μικρός κύκλος συγγραφέων που είχε αφιερωθεί στην ανανέωση της ριζοσπαστικής κοινωνικής κριτικής, πέσαμε πάνω στη λογική του Αντισημιτισμού στο τότε άγνωστο δοκίμιο του Μωυσή Ποστόουν, προς τα τέλη της δεκαετίας του ’80, αυτή μας χτύπησε σαν κεραυνός. Η Κριτική της Αξίας (Wertkritik) βρισκόταν ακόμη στο ξεκίνημα της και πάσχιζε να τραβήξει τον δρόμο της ενάντια στους θεματοφύλακες του παραδοσιακού Μαρξισμού με τους οποίους τότε εμπλεκόμασταν σε πολεμικές διαμάχες και ξαφνικά υπήρχε κάποιος που σκεφτόταν με τόσο όμοιο τρόπο. Για εμάς φυσικά, η ανάλυση του Αντισημιτισμού ως μίας μορφής φετιχιστικού αντικαπιταλισμού, ήταν μια εντελώς καινουργια και ρηξικέλευθη αντίληψη. Μα δεν ήταν μόνο αυτό. Η υποκείμενη ερμηνεία της Μαρξικής θεωρίας, η επικέντρωση της κριτικής στην εργασία και την αξία ως κοινωνική σχέση, χτυπούσε ακριβώς στον πυρήνα εκείνων των θεωρητικών εξελίξεων που είχαμε επιτύχει, ώστε να βγούμε από το αδιέξοδο του τέλματος που η κοινωνική κριτική είχε περιέλθει. Αυτή η στιγμή της ευχάριστης έκπληξης επειδή κάποιος άλλος είχε ακολουθήσει ένα παρόμοιο μονοπάτι στην επανερμηνεία της Μαρξικής θεωρίας, διαμόρφωσε την σχέση μου με τον Μωυσή Ποστόουν, παρόλο που έπρεπε να περάσουν μερικά χρόνια, ώσπου να τον γνωρίσω προσωπικά και να τού εκφράσω την εκτίμησή μου.

   Εξίσου καθοριστική ήταν και η μετέπειτα ενασχόληση μου στην μετάφραση του θεμελιώδους βιβλίου του, Χρόνος, εργασία και κοινωνική κυριαρχία, στα γερμανικά, ένα εγχείρημα που χωρίς την εντατική αναμέτρηση με τις σημασίες των εννοιών και τον ειρμό των σκέψεων που αναπτύσσονται εκεί, δεν θα μπορούσε να επιτευχθεί. Ακόμη και σήμερα ανατροφοδοτούμαι από τούτη την αναμέτρηση. Με έχει βοηθήσει, όπως πολύ λίγες άλλες, να οξύνω την δική μου ορολογία και τον τρόπο σκέψης μου, ακόμη κι όταν δεν συμφωνούσα με τον Μωυσή Ποστόουν (Moishe Postone). Ήταν βεβαίως απογοητευτικό για εμάς, ότι η δημοσίευση του βιβλίου του Ποστόουν συνεισέφερε ελάχιστα ώστε να εγείρει μια περιεκτική και εμβριθής κατανόηση της θεωρήτικής του προσέγγισης στην Γερμανική Αριστερά. Εδώ η αποδοχή του εγίνε επί της ουσίας ως συγγραφέα μίας καινούργιας, κριτικής οπτικής του φετιχισμού επάνω στον Αντισημιτισμό. Και μάλιστα παρ’ ότι αυτό είναι απολύτως ορθό, η αποδοχή του παρέμεινε τελείως διαχωρισμένη από την κρίτική του θεωρία για τον καπιταλισμό. Ότι αυτή η μορφή κοινωνικοποίησης, βασίζεται πάνω στην μεσολάβηση από την εργασία και υπόκειται σε μία στοχοπροσηλωμένη, ιστορικά συγκεκριμένη δυναμική, της οποίας το σημείο φυγής είναι η κατάργηση (Aufhebung) αυτής της μορφής διαμεσολάβησης, αυτή λοιπόν η επίγνωση παρέμεινε για την Γερμανική Αριστερά, και ιδιαιτέρως μάλιστα για την ακαδημαϊκή της παραφυάδα, ένα βιβλίο επτασφρράγιστο (ein Buch mit sieben Siegeln). Ήταν ευδιάκριτο από τις σκόρπιες επικρίσεις του βιβλίου του Μωυσή Ποστόουν οι οποίες, σχεδόν καθολικά, σηματοδοτούσαν έλλειψη  κατανόησης και άμυνα.

   Σε άλλες χώρες, όπως για παράδειγμα στην Βραζιλία ή την Γαλλία, η συνθήκη ήταν διαφορετική, ίσως, επειδή υπήρχε ήδη ένα προγενέστερο συναφές πλαίσιο συζήτησης της κριτικής της αξίας, το οποίο είχε δημιουργηθεί από την δημοσίευση των κειμένων της επιθεώρησης Krisis. Κι αυτό άνοιξε μερικές πόρτες. Εν τούτοις, η παράξενη ελάσσων υποδοχή στον γερμανόφωνο δημόσιο διάλογο παραμένει εξοργιστική. Η διάδοση και η επιβεβαίωση της σπουδαιότητας που έχει η θεωρητική προσέγγιση του Μωυσή Ποστόουν παραμένει ένα καθήκον προς εκτέλεση. Δεν παίζει κανένα ρόλο επί τούτω, ότι υπήρχαν αναμεσά μας άλλωστε, θεωρητικές διαφορές σε κάποιες απόψεις ─ προ πάντων η θεωρητική ερμηνεία μας για την κρίση της στοχοθετημένης καπιταλιστικής δυναμικής δεν θα μπορούσε ποτέ να πιάσει φιλίες. Οι δρόμοι μάς, αυτοί της επιθεώρησης Κρίση (Krisis) και του Μωυσή Ποστόουν, δεν ήταν ποτέ οι ίδιοι, άλλα σε πολλές απόψεις πήγαιναν παράλληλα και έχουν κατ’ επανάληψη διασταυρωθεί. Και διαπροσωπικά επίσης. Με τον Μωυσή Ποστόουν έχουμε χάσει έναν συνοδοιπόρο. Ο θάνατός του γεμίζει εμένα κι εμάς στην συλλογικότητα Krisis με θλίψη.

Norbert Trenkle (Gruppe Krisis)

Νυρεμβέργη, 24 Μαρτίου, 2018